Selasa, 29 Maret 2011

AWIG AWIG DAUSA

PIDAGING MAKA BANTANG AWIG-AWIG DESA  PAKRAMAN DAUSA.

MURDHA CITTA
SARGA I ARAN LAN WEWIDANGAN DESA
SARGA II PETITIS LAN PAMIKUKUH
SARGA III SUKERTA TATA PAKRAMAN
Palet 1 Indik Krama .....................................................................
Palet 2 Indik Prajuru .....................................................................
Palet 3 Indik Paruman .....................................................................
Palet 4 Indik Kulkul .....................................................................
Palet 5 Indik Druwen Desa .....................................................................
Palet 6 Indik Sukerta Pamitegep .............................................................
Kaping 1 Karang, Tegal lan Carik .....................................................
Kaping 2 Pepayonan .....................................................................
Kaping 3 Wewalungan .....................................................................
Kaping 4 Wewangunan .....................................................................
Kaping 5 Bhaya .....................................................................
Kaping 6 Penyanggran Banjar .............................................................
SARGA IV SUKERTA TATA AGAMA
Palet 1 Indik Dewa Yadnya .....................................................................
Palet 2 Indik Resi Yadnya .....................................................................
Palet 3 Indik Pitra Yadnya .....................................................................
Palet 4 Indik Manusa Yadnya .....................................................................
Palet 5 Indik Bhuta Yadnya .....................................................................
SARGA V SUKERTA TATA PAWONGAN
Palet 1 Indik Pawiwahan .....................................................................
Palet 2 Indik Nyapihan .....................................................................
Palet 3 Indik Sentana .....................................................................
Palet 4 Indik Warisan .....................................................................
SARGA VI WICARA LAN PAMIDANDA
Palet 1 Indik Wicara .....................................................................
Palet 2 Indik Pamidanda .....................................................................
SARGA VII NGUWAH - NGUWUHIN AWIG - AWIG
SARGA VIII PEMUPUT

MURDHA - CITHA
A U M, OM

OM Swastiastu, OM Awighnamastu Nama Sidham. Putusing pasebhan krama Desa Pekraman Dausa, gumawe awig-awig Desa pakraman maka sepat siku-siku pematut, wastu kasidhan prayojanan mami kabeh, prasama angidep mwah amagehakan kadi tata gamaning awig-awig iki.

SARGA I
ARAN LAN WEWIDANGAN DESA

Pawos 1.
1) Desa adat puniki mewasta Desa Pakraman Dausa
2) Jebar kekuwuban wewidangania mawasta nyatur :
1. Sisih Wetan Desa Pakraman Cenigaan lan Panti
2. Sisih Kidul Desa Pakraman Lateng
3. Sisih Kulon Desa Pakraman Batu Palah
4. Sisih Lor Desa Pakraman Bantang
3) Wewidangan palemahan Desane kepah dados 3 (tiga) Banjar Suka- duka
luwire : 1. Banjar Kelod, 2. Banjar Kaja 3. Banjar Asah

SARGA II
PETITIS LAN PAMIKUKUH
Desa Pakraman Dausa

Pawos 2
puniki ngemanggehang pamikukuh :
1. Pancasila
2. U.U.D 1945, pamekas pasal 18
3. Perda Nomor: 6, tahun 1986 Propinsi Dati I Bali
4. Tri Hita Karana manut tatwaning Bhuwana Agung

Pawos 3
Luire patitis Desane :
1. Mikukuh miwah ngerajegang Sang Hyang Agama.
2. Nginggilang tata prawertine megama Hindu.
3. Ngerajegang pasukertan Desa saha pawongania sekala kalawan
niskala.

SARGA III
SUKERTA TATA PAKRAMAN
Palet 1

Pawos 4
Indik Krama
1) Sane kabaos krama Desa inggih punika kulawarga Agama Hindu,
sampun mabanjar Suka-duka tur nyungsung Kahyangan Desa
Pakraman Dausa.
2) Sejaba punika kabaos tamiu.

Pawos 5
Krama Desa Pakraman Dausa wenten kalih soroh luiripun :
1. Krama ngarep, kulawarga sane sampun mawiwaha tur sampun tedun
makrama banjar Suka-duka.
2. Krama balu, salah sinunggil kulawarga krama ngarep lampus utawi
nyapihin.

Pawos 6
Kawit dados krama Desa wenten tigang soroh, luiripun :
1. Wit sangkaning sampun jumenek ring Desa Pakraman Dausa.
2. Mawiwit ngerereh pangupajiwa sewidangan Desa Pakraman Dausa,
utawi wit patilar rahayu sakeng Desa sewosan.
3. Melarapan antuk pawiwahan pratisentana rancah (1) miwah (2) ring
ajeng.

Pawos 7
Panemayan tedun makrama Desa :
1. Melarapan antuk pawiwahan utawi ngerereh pangupajiwa utawi patilar
rahayu sekeng Desa sewosan risampun ketedunang makrama banjar
suka-duka.
2. Ngeranjing mabanjar suka-duka kemargiang :
1) Tigang sasih sakeng upacara pawiwahan
2) Asasih sakeng patilar rahayu warga Desa sewosan, kadulurin antuk
supeksa pailikitan ring prajuru banjar mwah prajuru Desa Pakraman
Dausa.
3) Tigang sasih sakeng ngarereh pangupajiwa.
3. Soang-soang kulawarga pacang tedun makrama Desa, kepatutan ipun :
1) Sanggup nyiwi Kahyangan Desa Pakraman Dausa.
2) Tinut seturut ring daging awig-awig, manut parereman Desa, saha
maduluran upakara Daksina Pejati kepura Desa / Bale Agung lan Banjar.
3) Mopog ngetut ayah pepesun antuk artha berana manut pararem
dwaning keluasan.

Pawos 8
Sehanan warga desa sami keni ayah-ayahan, luir ipun :
1. Ayahan ngarep sakeng krama ngarep.
2. Ayahan balu sakeng krama balu utawi nyapihan.
3. Ayahan roban sakeng krama dandanan waris rancah (1) miwah (2) ring
ajeng, sane sampun manggeh daha-teruna tur kapupulang dados sekaa
daha teruna-teruni.

Pawos 9
Tetegenan krama Desa sekadi ring sor :
1. Krama ngarep keni ayahan miwah pepeson mamungkul.
2. Krama balu keni pepeson utawi ayah nyibakin.
3. Banjar suka-duka utawi pangampok keni tetegenan anut wiguna, reh banjar inucap maka tangan sukuning desa.

Pawos 10
1. Prade wenten pakaryan abot sane patut kerombo, kengin rombo antuk
soang-soang krama Desa utawi nganggen undagi turmaning prabeya
kaetang antuk Desa.
2. Prade wenten sinalih tunggil banjar suka-duka tan nganutin kadi
pasuaraning bawos ring ajeng,  wenang idesa niwakang pamidanda ;
1) Setunggil wenten lampus ring ubanjaran inucap keni paletehan penukun
setra manut perarem Desa Pakraman Dausa.
2) Prade penukun setra inucap tan katawur mawaneng jantos kalih
pasangkepan, kedanda selami tan nawur, tan dados mendem ring setra
Desa Pakraman Dausa, maka miwah tan polih tirta Kahyangan Tiga
Desa Pakraman Dausa.
3) Prade taler kapurug, idesa wusan paweha sukerta sakaluire ring banjar
inucap utawi kawusanmakrama Desa Pakraman Dausa.
4) Prade sang amandel, tumusang ring sang ngawa wenang.
3. Prade salah sinunggil krama banjar tan anut ngarombo pakaryan Desa,
wenang ibanjar nganinin pamidanda manut perarem webanjaran inucap.
4. Sejawaning ayah-ayahan Desa, krama banjar taler negen ayahan suka-
duka ring banjar, prade kapurug kadosa manut perarem.

Pawos 11
Swadharmaning krama Desa sewosing ayah-ayahan, luiripun :
1. Krama Desa / Banjar :
1) Dreda atuang ring Desa Pakraman Dausa.
2) Tinut saturut ring sedaging awig-awig, pasuara lan perarem Desa.
3) Tan maren ngusahayang mangda desane prasidha nyujur anut patitis.
2. Swadharmaning tamiu :
1) Tinut aturut ring sapamargin kertin Desa Pakraman Dausa.

Pawos 12
Petias utawi ulih-ulihan krama Desa kadi ring sor :
1. Polih pasayuban prajuru ngemanggehang luir petitis tur kabawosin saha
katiwakin pamatus sehanan wicarania.
2. Nyarengin paruman Desa / Banjar, saha wenang mastikayang pamutus.
3. Kengin manut paetengan, luiripun :
1) Mapuangkid, ngeluputin ayah-ayahan Desa / Banjar, manawita
mapawangun yadnya, matepetin mwah kaluwasan mawaneng awuku.
2) Nyada, ngemademang, ayah-ayahan riantukan sampun wenten
penyade utawi sampun mayusa 70 warsa wiadin pinunas ngeraga
manawi kasungkana.
3) Nyuksukin utawi nyeledihin ayah-ayahan, tur sane kedadosang
risampun manggeh deha-taruna, prade mamurug kedanda manut
perarem.
4) Ngewot (meli ayah) ngentos ayahan saha papeson antuk arta berana
dwaning keluasan paling kidik  nem sasih utawi panemaya ngerereh
pangupa jiwa ring tiyos Desa, (mekarya ring pemerintah) manut
Perarem.
5) Luput tan keni papeson utawi ayah-ayahan riantukan dados prajuru lan
sios punika.
Pawos 13
Wusan dados krama sekadi ring sor :
1. Sangkaning magingsir genah ring wawidangan Desa Pakraman Dausa,
kaduluran antuk nunas panugrahan ilikita prajuru.
2. Kanorayang (kawusang) antuk banjarania utawi Desa amanut tata cara.
3. Sang wusan makrama tan polih pah-pahan sangkaning druwen Desa utawi
Banjar.

Palet 2 INDIK PRAJURU

Pawos 14
1. Desa Pakraman Dausa kaenter antuk kelihan Desa Pakraman.
2. Banjar Suka-Duka kaenter antuk kelihan Suka-Duka.
3. Kelihan Desa lan Kelihan Suka-Duka :
1) Mawiwit saking krama ngarep.
2) Keadegang melarapan antuk pemilihan parumania soang-soang,
nyabran limang warsa, sejawaning wenten pariindik tiyos, tur dados
kapilih malih.
3) Maduluran nunas panugrahan / pesaksi ring pura Kahyangan Tiga Desa
Pakraman Dausa.

Pawos 15
1. Kelihan Desa Pakraman kasanggra antuk :
1) Pangeliman pinaka wakilnia, kapilih antuk perarem Desa.
2) Penyarikan pinaka juru surat (ilikita).
3) Petengen pinaka pangamong druwen Desa.
4) Kasinoman pinaka juru arah.
2. Dudonan panyanggrane manut abot dangan pekaryane, mekadi kasinoman
pekaryane magilir manut paetangan banjar soang-soang. 3. Sajeroning
ngenterang pasukertan niskala kelihan Desa mingsinggihang pemangku
kahyangan Desa utawi dulun dulun Desa.

Pawos 16
1. Swadharmaning kelihan Desa, luiripun :
1) Ngenterang pelaksanan sedaging awig-awig, pasuara lan perarem
Desa.
2) Nuntun tur ngenterang krama rawuhing warga Desa ngupadi anut
patitis.
3) Maosang kalih niwakang pamutus arep ring wicaran warga Desa.
4) Maka duta Desa matemuang bawos ring sapa sire ugi.
2. Prade prajuru nilar sesana keni pamidanda nikel ring kayoangan soang-
soang krama saha kangkat kararianang manut perarem.

Pawos 17
Patias prajuru lui ripun :
1. Luput rerampen miwah papeson
2. Apahtigaan saluiring pikolih sane kabagi.
3. Pikolih tiosan manut perarem.

Pawos 18
Prajuru kagentosin riantukan :
1. Seda (lampus)
2. Pinunas ngraga wit rahayu
3. Nilar sesana
4. Nganorayang utawi ngentosin prajuru patut kararemin antuk Desa
sajeroning paparuman (pasamuan).

Palet 3 INDIK PESAMUAN

Pawos 19
1. Pesamuan / pesangkepan ring Desa Pakraman Dausa, luire :
1) Pesamuan Desa / Banjar, nganut panemaye utawi padgata kala;
a. Pesamuan Desa nyaberan 6 sasih,inggih punika nyanggra umanis
kuningan,
b. Pesamuan Banjar ngesasih apisan utawi padgata kala.
2) Pesamuan Desa / Banjar madudonan sekadi ring sor :
1. Kadulurin pangarah, prade padgata kala, selanturnia maka cihna suaran kulkul anut pawos 23,
2. Prasidha lumaksana risampun ketedunin antuk sang patut ngemiletin,
abusana nyelempot saha tan kelugra makta gegawan sakeluire,
3. Tan maren ngarcana Ida Bhagawan Penyarikan maka sarana Banten
cane,
4. Pengawit kelaksanayang penyacak sep-sepan saha riwusania nyacak
dedosan agung alit, manut pararem soang-soang banjar suka-duka,
5. Pemutus bawos gilik seguluk (pararem) punika kemanggehang.
3) Prade pidaging pesamuan tan kerareman, mangda prajuru ngilikang
bebawos tur ngewaliang malih ringh pesamuan pacang kesungkeman, bilih
tan prasidha taler ngemanggehang perarem, wenang prajuru nunas bawos
ring sang ngawenang riantukan daging pesamuan inucap wicara ring Desa.

Pawos 20
1) Sajeroning pesamuan Desa / Banjar patut kasiarang ;
1. Munjuk lungsuring pakraman, makadi ayah-ayah, sulur artha berana,
1sp,
2. Rencana prajuru nganinin utsaha kapungkur,
3. Sehanan wicara saha pemutusnia.
2) Sehanan kekesiaran ring ajeng ketitenin saha ketiwakin pamutus antuk
pesamauan soang-soang.
3) Pemutus pesamuan Desa / Banjar sinanggeh perarem maka pamitegep
pelaksanan awig-awig.

Pawos 21
1) Sangkepan prajuru patut ;
1. Kawentenang sanistane tigang sasih apisan, bilih-bilih kengin ngesasih
anut wiguna.
2. Kesarengin antuk sehana prajuru Desa lan kelihan-kelihan suka-duka,
dinas, taruna.
3. Katuntun antuk kelihan Desa Pakraman.
2) Sangkepan prajuru kewenangan wantah ngerincikang tata upaya
ngelaksanayang utsaha miwah pangerencana sakaluire.
3) Pamutus sehanan rerancangan, bilih-bilih rencana pacang niwakin
tetegenan ring ikrama tan kapatutut sedereng kapikukuh antuk pesamuan
Desa / Banjar anut dudonan.
4) Pamutus pasangkepan prajuru mawiwiwt pituduh sang mawangrat utawi
ngonetang pecak perarem ikrama sinanggeh pasuaran Desa Pakraman
Dausa.

Pawos 22
1) Pesangkepan Sekehe-sekehe kawentenang nganut wiguna.
2) Ngangken pesangkepan sekehe patut atur supeksa riyin ring prajuru Desa/
Banjar prasidha tan lempas kadi patitis pawos 3 ring ajeng.

Palet 4 INDIK KULKUL

Pawos 23
1) Kulkul ring Desa Pakraman Dausa wenten tigang soroh, luire :
1. Kulkul Desa magenah ring Pura Desa,
2. Kulkul Banjar suka-duka magenah ring soang-soang banjar,
3. kulkul sekehe manut wiguna.
2) Suaran kulkul nike kebawosan pasuaran iwedesa wiadin ikrama banjar.
3) Tabuh tetepakan kulkul inucap pastika masewosan manut tetujon, luire ;
1. Tengran tedun ngayah utawi pesamuan biasa 1 tulud (atulud)
2. Tengeran wali, nungtit ngawit pujastawan sire mangku utawi sang
sulinggih,
3. Tengeran kepanca bhaya :
1) Jiwa bhaya upami kebaak / kermpok, kalih tulud bulus,
2) Cihna wenten pengamukan, tigang tulud bulus,
3) Geni bhaya upami umah puhun, kulkul bulus ngelantur akenyelan,
4) Cihna wenten kebelabaran, bulus ngelantur akenyelan,
5) Artha bhaya utawi kemalingan / kepandungan, kalih tulud bulus tur
kasawur antuk banjar sane tiosan.
4) Tengeran sinalih tunggil warga Desa / Banjar wenten lampus, kalih tulud
biasa.

Pawos 24
1) Kulkul Desa / Banjar tan wenang ketepak yan tan sangkaning pituduh
Prajuru sejawaning tengeran kepanca bhawa.
2) Sang nepak tan sangkaning pituduh, patut digelis atur supeksa maka
buatan penepake, yan tan mangkana kedanda manut perarem, asampunika
taler pamidandane yan tan nganutin wiguna.
3) Sehanan kulkul Banjar sewidangan Desa Pakraman Dausa patu katepak,
prade wenten sinalih tunggil kulkul banjarnngerang suara kepanca bhaya,
prade amurug keni pamidanda banjar inucap gung arta 1000 (siu) wijinah
jinah bolong.
4) Tengran kepanca bhaya patut katedunin antuk sehanan ayahan saha
gegawan anut rupan bhayane.
5) Kulkul sekehe-sekehe tan wenang nyawerin sukat miwah tengeran kulkul
Desa / Banjar, prade amurug kedanda manut perarem Desa utawi Banjar.

Palet 5 INDIK DRUWEN DESA

Pawos 25
Padruwen Desa Pakraman Dausa sekadi ring sor :
1) Kahyangan Desa, mekadi Kahyangan Tiga, Pura Desa, Pura Puseh, Pura
Dalem lan Prajepati, Pura Penyarikan, lan siosan punika.
2) Setra
3) Tanah bukti merupa tanah tegalan
4) Piranti-piranti Desa luiripun :
1. Wewangunan Kahyangan Desa
2. Bale banjar saha Bale kulkul ring bale banjar
3. Margi-margi druwen Desa sane kaempon tur kapiare antuk banjar manut
perarem
5) Lelanguan mekadi tetabuhan lan ilen-ilen, luiripun :
1. Kulkul ring Pura Desa lan kulkul ring bale Banjar
2. Ilen-ilen wali
3. Gong abarung

Pawos 26
1) Prajuru wenang ngetangan druwen Desa, keanggen prabeyan
wewangunan utawi pengaci ring Pura Kahyangan Desa.
2) Nyabran pesamuan Desa / Banjar, petengen patut nyiarang sepemargin
druwe ring krama saha ilikita pastika, antuk Kelihan kesarengin antuk
Penyarikan.
3) Sakaluiring padruwen Desa / Banjar patut wenten ilikitania.


Palet 6 SUKERTA PAMITEGEP
Kaping 1 KARANG TEGAL LAN CARIK

Pawos 27
1) Karang soang-soang krama desa, watese sisih kaler mwah kangin patut
kekaryanin antuk sang madruwe karang, reh punika mawasta gegaleng
keluan.
2) Tegal miwah carik, sang madruwe patut mamiara batas sisih kelod miwah
kauh, punika mawasta gegaleng keteben.
3) Prade kerasayang batese ngelikadin, yen pada arsa penyandinge kengin
nganggen pal saking Badan Pertanahan Nasional (BPN).
4) Prade wenten karang kebebeng mangda kautsahayang wenten pamargi /
uwak-uwakan.

Pawos 28
1) Sinalih tunggil krama Desa / Banjar tan kalugra :
1. Ngalah-alah margi, karang lan carik,
2. Ngalah-alah tanah tegak sinanggeh suci, mekadi Kahyangan utawi
Setra.
2) Prade wenten sekadi ring ajeng, sang ngelahlah patut ngewaliang tanah
sane kelahlah saha pamidanda manut perarem, kadulurin upakara
pecaruan ring tanah tegak suci inucap.

Kaping 2 PEPAYONAN

Pawos 29
1) Ngawit nandur pepayonan tanem tumuwuh, patut adepe agung ngajeroang
sakeng, bates, prade jantos ngaliwat bates wenang kasepat gantungin.
2) Prade wenten tetanduran ngungkulin semaluh mawastu mayanin kapisaga,
patut kewara antuk paiguman sane becik, prasidha sang nruwenang wit
ngerebah / notor.
3) Prade sampun kewara sekadi ring ajeng taler tan wenten utsaha sang
nruwenang wit, kengin sang rumasa kajerihan / ketetehan nyadokan ring
prajuru Desa / Banjar.
4) Prajuru maritatasmwah nibakang pamutus :
1. Ngrebah wit sane mayanin antuk penawur prabeya pati ring sang
nruwenang wit anut loika,
2. Prade jantos ngerubuhin, risampun pecak polih kewara, patut keni
pamidanda penyangaskara mwah prabeya manut perarem sang
nruwenang wit inucap, utawi sang munggul notor wiadin ngrebah taler
ngerubuhin wewangunan jadma tios.

Kaping 3 WEWANGUNAN

Pawos 30
1) Nyaberan Ngewangun Patut :
1. Mesadok ring prajuru prade wewangunan inucap nganinin bates,
2. Ngangge gegulak asta kosala-kosali mwah asta bumi, senistane manut
ring petitis niskala,
3. Tan nyanyubin kepisaga.
2) Prade wewangunan jantos nyayubin, bilih-bilih temboke ring telenging
bates, risampun kewara, tur kesadokang ring prajuru saha keparitatas,
wenang keni pamidanda manut perarem, saha tembok inucap kengin
kegubar utawi senistane mangda kekaryanang abangan, sepatunia
sedereng nembok kewentenang paigum riyin ring penyandinge.

Kaping 4 WEWALUNGAN

Pawos 31
1) Sehanan warga Desa sane mamiara sakaluiring wewalungan, patut sayaga nitenin negul, ngelogor, mangda tan ngrerusakin karang utawi pabianan
krama sewos, bilih-bilih jantos ngeranjing ngeletehin Kahyangan Tiga.
2) Prade wenten wewalungan melumbar utawi ngeleb jantos ngerusakin
pekarangan / pabian, risampunan kewara kengin ketaban tur kedanda
manut perarem saha ngwaliang wit tur nawur penebas penabanan anut
loika prajuru.
3) Prade jantos ngeletehin tegak suci, risampun keparitatas antuk prajuru,
wenang sang nruwenang kedanda manut perarem saha upakara sesayut
durmengala.

Kaping 5 B H A Y A

Pawos 32
1) Indik bhaya keucap panca-bhaya, luiripun ;
1. Jiwa bhaya, mekadi kepet patinia, kebaak / kermpok, kekaninin, lsp.
2. Arta bhaya utawi kepandungan / kemalingan.
3. Geni bhaya utawi ketunuan, umpami umah puwun.
4. Er bhaya utawi kebelabaran, anyudang embah.
5. Dura cara ring agama.
2) Sang manggihin kehanan jiwa bhaya patut nepak kulkul mapitulung manut
pawos 23 angka 5, tur sang mayanin keni prabeya patibajampi saha
penyangaskara pengulapan.
3) Prade kacunduk arta bhaya patut ngulkul anut pawos 23 angka 3, utawi
sang kemalingan atur supeksa ring prajuru sane pacang nimbangin saha
niwakang pemutus ring dustane ;
1. Sajawaning nunasang ring Polisi, taler nganinin pamidanda mangda
anut ring undang-undang panegarane (K.U.H.P) saha ngewaliang wit,
2. Pamidanda nikel prade teer memaling lintangan ring apisan,
3. Kaweweh penyangaskara prade ngemaling barang sinanggeh suci.
4) Prade wenten kemanggih ketunuan utawi kebelabaran / anyudang embah
patut ngulkul anut pawos ring ajeng, ketedunin antuk sehanan ayahan saha gegawan anut rupan bhayane.
5) Prade wenten sinalih tunggil krama ketunuan patut krama matulung
ngaryanang kubon tetanceban.
6) Sang dura cara ring agama prade macihna anut tri pramana, wenang jatma
punika kedanda manut perarem saha panyangaskara.

Kaping 6 PENYANGGRAN - BANJAR

Pawos 33
Krama Desa / Banjar ngawentenang karya suka-duka, polih penyanggran (kerombo) antuk banjar utawi pengampok ring soang-soang ubanjaran sekadi ring sor :
1. Rikala ngewangun pitra yadnya utawi manusa yadnya, anut pinunas sang
meyadnya.
2. Banjar pengampok rikala mapitulung ring duhkitan ngewangun pitra yadnya
nista, tan polih pesangu.
3. Pengingu pengerombo yan sangkaning pinunas sang mayadnya, ping pisan
jantos puput yadnyania.

SARGA IV
SUKERTA TATA AGAMA

Palet 1
INDIK DEWA YADNYA
Pawos 34

1) Luir Kahyangan ring Desa Pakraman Dausa :
1. Kahyangan Tiga ,Pura Puseh ,Desa Lan Bale agung. Pura dalem,
2. Pura Bukit Indra kila.
3. Pura Prajapati
4. Pura ring soang ubanjaran maka stana Ida Bagawan Penyarikan.
5. Pura panti, paibon.nistania kemulan taksu sane wenten ring wawengkon
desa pekraman dausa sane kebawos Prasanak desa.
2) Piodalan ring Kahyangan desa :
1. Pura puseh lan desa , Nyumun sari rikala  purnama kasa
2. Pura Bukit Indra Kila  rikala purnama kapat
3. Bale Agung  rikala  purnama kelima  Wuku menail..
4. Pura Dalem lan Pura Prajapati rikala  purnama kepitu wuku wariga,
5. Di Bale banjar stana Ratu Gede Penyarikan rikala tumpek landep
6. Pura prasanak desa manut ring pemaksan prasanak soang soang.
3) Pengaci sane kelaksanayang nista, madia manut kecapin sastra agama
kedulurin antuk perarem dulun-dulun Desa Kahyangan lan Mangku Desa.

Pawos 35
1) Ring soang-soang Pura inucap ping ajeng kewentenang pemangku,
1. Ring pura sane keempon antuk Desa Pakraman mekadi Kahyangan
Tiga keadegang Jero Kubayan kiwa tengen tur mangku alit maka
penampe penugrahan Jero Kubayan semalihe kewntu antuk Mangku
Kahyangan Tiga.
2. Sejawaning punika kabaos Mangku prasanak.
2) Ngadegang dulun-dulun Desa majalaran antuk urak Desa Pakraman.
3) Nagdegang pemangku patut majalaran antuk ;
1. Anyanjan ring natar pura,
2. Ngewilangan saking turunan utawi ngewaris,
3. Prade mekakalih ring ajeng ten wenten wawu pilihan sakeng krama
Desa.
4) Tan kewenang anggen pemangku luiripun ;
1. Ceda angga
2. Sapa sire ugi tan kesungkemin antuk krama Desa
3. Tan pesastra
5) Prabheya kepemangkuan :
1. Adiksa widhi (Ngewintenang) kamedalang saha kemargiang antuk sang
ngadegang, makadi krama Desa utawi pengempon pura soang-soang,
2. Pemangku sanu adiksa widhi tan wenang kapendem, patut keabenang.
3. pamitrayadnyania kewekas taler patut kesungkemin antuk sang
ngadegang.

Pawos 36
Swadharmaning Pemangku, luiripun :
1) Ngenterang upakara piodalan ring Kahyangan Desa, utawi ring soang-
soang pakubon krama Desa mwah ngaturang penawuran / peneduh soang-
soang krama Desa.
2) Sang mapanawuran patut masadok ring prajuru mangda kailikitayang tur
kaunggahang druwen Desa , luire :
1. Penawuran upakara, upacara lan wewalen.
2. Penawuran leluwes lan mole-mole.
3. Sesari-sasari langkungan ring 500 wijinah bolong, patut kacatet antuk
pemangku.
3) Pemangku Kahyangan Desa utawi Jero Kubayan kewenangan;
1. Nibakang panugrahan ring mangku sanak lan krama desa manut
perarem.
2. Polih penampe rikala ngemargiang pujawali, sakeng mangku
Kahyangan Desa siosan, wargan dane mangku mwah mangku sanak.
3. Yan prade tan mabukti, sang niwakin patut nyepuh dane mangku utawi
Jero kubayan, sakewanten prade mabukti manut tri pramana
keiwangania patut nyepuh rage antuk upacara penyepuhan.


Pawos 37
1) Rikala upacara piodalan sampun ngalang sasih (galah dadi) wenten salah
sinunggil mangku utawi juru kubayan cuntaka sangkaning lampus, upacara
kemargiang antuk mangku Kahyangan siosan sane tan kapiambeng, prade
sinamian kapiambeng patut nuwur san Sulinggih muputang yadnyania.
2) Pamucuk karya ring Kahyangan Desa keampok antuk krama banjar manut
dresta.
3) Krama banjar seosan ring pengampok wenang ngaryanin gebogan asiki
kairing antuk krama suka duka ring ubanjarania ngaturang bakti kepura,
saha soang-soang krama banjar inucap tragia makta kuwangen mwah
sekar keanggen muspa, saha tan kalugrayang ngewentenang ilen-ilen
sewidangan Desa Pakraman sane matetujon ngerereh arta brana.

Pawos 38
1) Patias utawi pikolih pemangku, luire :
1. Apahtigaan sesari ring Desa
2. Pemupon bukti dinaksina nyabran sasih, manut perarem Desa
3. Leluputan, luput manut pawos 9
4. Petias sesiosan manut perarem Desa.

Pawos 39
1) Jero kubayan kagentosin riantukan lampus, lad manut urak Desa, pinunas
ngerage riantukan melaksana asta dusta
2) Pemangku kagentosin riantukan lampus, pinunas ngerage riantukan
melaksana asta dusta.
3) Prade pwmangku kerarianang sangkaning mabukti melaksana asta dusta
kedanda manut perarem Desa saha ngewaliang panelas pawintenane
pecak.

Pawos 40
1) Pemangku tan kawenangan, luire :
1. Mekarye sane kebaos cero / leteh
2. Memunyah
3. Memadat
4. Memitra ngalang
5. Memandung utawi ngemaling
6. Ngalap rabi malih
7. Mesumpah (anayub cor)

KASUKERTAN KAHYANGAN DESA
Pawos 41
1) Tan kalugra ngranjing ke Pura, luire :
1. Sang cuntaka sangkaning sebel rage utawi kalampusang manut
sengker,
2. Makta sahanan barang sinanggeh ngeletehin
3. Sato agung sejawanan mapepadan
4. Mabusana tan manut kadi tata caraning ngranjing ke Pura
5. Sedereng polih uwak-uwakan / pituduh sakeng prajuru
2) Pratingkahe tan wenang ring pura, luire
1. Masumpah (anayub cor),
2. Makobetan / makolem lanang istri dados asiki utawi masesenengan
3. Nyusuin anak alit.
3) Prade wenten jatma karawuhan ring Pura kengin kepintonin prade
karawuhan nyane rumasa kasumbangsayain, yan wiakti jatma punika
kadanda manut perarem asapunika taler pamidanda mamurug angka 1
mwah angka 2 ring ajeng
4) Prade Kahyangan Desa kehanan durmengala, mekadi kepanca bhaya
kehanan wangken sato agung kerubuhin, lsp pemangku patut premangkin
nyadokang ring prajuru mangda nyamuang krama Desa tur ngewentenang
upakara-upakara sepatutnia

Palet 2
INDIK RESI YADNYA

Pawos 42
1) Sang pacang mapud gala (dwijati) sejawaning nunas pangrahan sang
rumawos (parisada mwah kantor agama) taler patut mesadok ring prajuru
Desa.
2) Prajuru inucap patut sareng nureksa nitenin mangda sulur kalih pemargine
jati-jati manut kecaping agama, mekadi kecede anggan lsp, saha sareng
nyaksinin pemargin upacarane.
3) Prajuru Desa patut digelis ngentosin parab Sang diniksan ring sahanan
ilikita antuk biseka kawikon manut panugrahan nabenia, saha kasiarang
pasamuan Desa utawi Banjar.

Pawos 43
1) Sejawaning pemangku, sang pacang mawinten maka buatan pacang
memargi nyonteng dalang, sekeluire jagi ngenterang yadnya, patut
mesadok ring prajuru Desa / Banjar.
2) Prajuru patut ngawas nitenin mwah naweng ngalangin prade kecihnan
sasar kekecap, mwah dresta tur sareng nyaksinin upacara upakara saha
selanturnia nyiarang pangenter yadnyane.

Pawos 44
1) Krama Desa / Banjar katuntun antuk prajuru patut sareng ngawas nitenin
mangde sahanan yadnya sane kawentenang kaicen pematut oleh pandita
utawi pinandita (pemangku, dalang lan sekeluire) manut kawenangania
soang-soang.
2) Prajuru patut nuntun saha ngemanggale krama Desa mikukuhin linggih
pare wiku mwah pinanditane ring wewidangan Desa Pekraman.
3) Ngaturang dana punia ring Ida Sang muput yadnya, manut nista, madya,
utamaning yadnyania.
4) Nelebin, mapiresep pawisik lan pustaka suci pakaryan Ida para Rsi.

Palet 3 INDIK PITRA YADNYA

Pawos 45
1) Pangupakara sang lampus, luiripun :
1. Wenang mendem utawi ngeseng kadulurin upakara antuk tirta
pangentas, tur madulurin antuk upacara ngerorasin (mekelud).
2. Atiwa-tiwa utawi upakara pengabenan, tur sane patut kengin keaben
risampun ketus untu, prade durung ngawit saking yusa tigang sasih
(asambutan) patut keupakara ngabenang nglungah.
2) Upakara-upakara pitra yadnya riusan keabenang, patut ngerorasin wawu
kwmargiang upacara munggah daun bingin utawi nyekah, raris kemargiang
upacara ngelinggihang dewa hyang pitara-pitari

Pawos 46
SWADARMA LAN TETEGENAN PRADE WENTEN KRAME LAMPUS
1) Sang kaduhkitan patut :
1. Nyadokang ring kelihan suka duka tur nunasang tetimbangan ring
kewentenania
2. Ngaturin krama banjar ngerombo makarya eteh-eteh sawe
2) Swadarmaning Desa / Banjar :
1. Prajuru maritatas lan memutus pamargin sang kaduhkitan, manut dresta
napi pacang kependem utawi lantur keabenang.
2. Nepak kulkul anut pawos 23, angka 4 ring ajeng.
3) Penyanggran Banjar selanturnia :
1. Soang-soang krama nedunin patus, manut perarem soang-soang
ubanjaran, asapunika taler prade lantur keabenang.
2. Krama Banjar lanang istri ngambil karya manut dresta saha ngerombo
rikala pekutangan, kapatut mabusana adat senistania nyelempot /
masesanteng.
3. Pamargin sawe mwah upakarane mangde mamargi dabdab tur antar.
3) Tan kengin ngelelet langkungin ring awuku (pitung rahina) tur polih
pagebagan anut paetangan kelihan suka duka, prade wenten memurug
wenwng kedanda antuk upacara banten pemerayesita ring Kahyangan
Desa.

Pawos 47
Pemendeman patut kelaksanayang kadi ring sor :
1) Nganutin dewasa, saha tan kalugra mendem
1. Rikala purnama / tilem kajeng kliwon, buda kliwon, saniscara kilwon,
saniscara watugunung, candung watangan.
2. Mekirim bangke, makajang bangke lan ngelangkar watangan.
3. Piodalan lan pauman ring Kahyangan Desa, utawi panyejeran Ida
Betara rikalaning melasti.
2) Nganutin genah inggih punika :
1. Ring setra rare genah pependeman wong rare sane durung ketus untu.
2. Ring setra dulun-dulun Desa genah pemendeman sang sane sampun
menggah dados dulun-dulun Desa.
3. Sejawanang punika kapendem ring genah setra ageng.
3) Kelugrayang mendem manut paitangan :
1. Anak alit sane durung tumbuh untu patut kependem premangkin tan
nyantos dewase malih.
2. Pemendeman rikala piodalan sane kebaos galah dadi, patut
ngemandung tan masuara gendongan banjar lan masuar, mamargi
galah wengi saha tan maupakara pramangkin taler tan kerombo antuk
krame banjar.
4) Ring setra tan kalugrayang makarye undung-undung (kuburan) sakewanten kengin mapinget asiku bah bangun pracihna panumaya mwah parab sang
lampus.
5) Prade wenten krama tios Desa mendem, kakenanin penukun setra gung
arta wijinah bolong saha upakara sejangkepnia manut perarem.

Pawos 48
1) Prade lampus sangkaning salah pati, ulah pati lan kapengawan, kelugra
kebakte budal tur kaprateka sepatutnia, risampun kemanggala antuk
banten panebusan lan banten pangulapan.
2) Prade wenten sinalih tunggil Krama ngerobang warga keni gering tan wena
gering agung, lsp sedereng lampus patut digelis kasadokang ring prajuru
mwah kapratiba-jampiang usada Dokter, prade mamurug sang ngrobang
kadanda manut perarem saha rikepatian wong gering inucap tan polih
pangeromboan mwah swaran kulkul.
3) Prade sang istri lampus ngadut manik tan wenang pendem sadereng
bobotane embas.

Pawos 49
1) Mungwuing kecuntakan kadi ring sor ;
1. Sakeng ubanjaran selamin ipun tigang raina,
a. Prade kapendem / ngaben premangke,ngawit saking lampus ngantos
tigang  rahina saking pangutangan (palebar buntas)
b. Prade atiwa-tiwa nyekah (ngerit) ngawit saking ngulapin ngantos
tigang rahina saking pangutangan (palebar buntas)
2. Sang madue layon,
a. Durung kepus udel cuntaka abulan pitung rahina, ¢ Risampun kepus
udel ngunggahang, masue roras rahina,
b. Saking sulur kilitan pakuluwargan, tunggal pemerajan agung lsp
masue roras rahina
2) Tan keneng cuntaka luiripun
1. Sang sulinggih lan pemangku Kahyangan Desa
2. Rikala ngewangun yadnya ring Kahyangan Desa risampun galah dadi


Pawos 50
1) Atiwa-tiwa (pengabenen) wenten kalih soroh pemarginia
1. Nyawa resi utawi nyuasta geni
2. Sawa preteka
2) Nyawa resi kemargiang antuk pengawak dwaning ten ngagah menawi
galihe tan kekeniang
3) Sawe preteke kemargiang antuk ngagah galih, utawi mreteke sawe bah
bangun
4) Dudonan pengabene kadi ring sor :
1. Ngaskara antuk ngagah galihe utawi nyawe resi
2. Pengutangan antuk ngeseng sawe
3. Pekiriman
4. Ngerorasin

Pawos 51
1) Panemayan pengabenan nyeke utawi ngerit olih Desa Pakraman
kemargiang senistane ngelimang warsa manut perarem
2) Tata sulur pengabenang anut ring ajeng, maweweh malih kadi perarem
pemangku Kahyangan Desa.
a. Beaya penukun setra katur ke Dalem Kahyangan, manut dresta lan
perarem
b. Numbas tirta ring Kahyangan Tiga, anut perarem.

Palet 4 INDIK MANUSA YADNYA

Pawos 52
1) Manusa Yadnya inggih punika upacara-upakara sane dharmaning manusa,
ngawit sakeng patemoning kama petak lan kama bang sajeroning garba
(waduk) ibiyang ngantos lampus riwekas.
2) Upakara-upakara mekadi ring ajeng, madudonan sekadi ring sor ;
1. Magedong-gedongan duk pengerempinian ibiyang,
2. Duk sang kama reka / rare wawu embas,
3. Kepus udel,
4. Rare mayusa roras rahina,
5. Akambuhan yusa rare asasih pitung rahina,
6. Tigang sasih (asambutan),
7. Paweton / odalan risampun tutug nem sasih,
8. Tutug kelih ngeraja wadone lan ngembakin lanange,
9. Mepandes / metatah lan wiwaha,
10. Mawinten / Eka jati, lsp
3) Upakara-upacara inucap nista, madia, utama, nganutin sastra agama mwah
dresta ngawinayang sima cara Desa Pekraman Dausa.
4) Upacara pawintenan anut sekadi pawos 43, prade pacang ngenterang
yadnya utawi manut dresta prade pawintenan ngeraga, mwah upacara
pawiwahan anut pawos 57 rancah 1 ring sor.

Palet 5 INDIK BHUTA YADNYA

Pawos 53
1) Bhuta yadny ainggih punika upacara-upakara pabeyakalan ring pratiwi lan
Kahyangan mwah sarwa prani saha bebhutan.
2) Upacara pebeyakalan ring sarwi prani, luiripun ;
1. Ring sarwa tumuwuh, rikala Tumpek Wariga,
2. Ring sarwa igon-igon, rikala Tumpek Uye,
3. Upacara pekalan-kalan manusa anut wiguna, ketah bawos pebeyakalan.
3) Upacara-upakara pabeyakalan ring pratiwi mwah Kahyangan lan ring
bebhutan, kebawos mecaru, sane kemargiang nista, madia, utama, manut
wiguna, luir ipun ;
1. Caru Ekasata
2. Caru Pancasata
3. Caru Resigana
4. Caru Pancakelud
5. Caru Pancasanak Agung
6. Caru Kesanga
7. Nangluk Merana
8. Ngusaba.
4) Sejawaning ring ajeng kwentenang yadnya sesa (mesaiban / mejeton)
nyabran wusan ngeratengan

Pawos 54
Upacara tawur kesanga rikalaning tilem kesanga ;
1) Majeng ring Ida Bhetara Kahyangan Desa;
1. Pangelong ping 13 melasti kesegara, kairing antuk para sanak ring
sewidangan Desa Pekraman Dausa.
2. Upakara ring segara kaetang antuk prajuru Desa/ Banjar sane keampok
antuk banjar manut deresta.
3. Ring pangelong 14 nyejerang Ida Bhetara ring Pura Desa / Bale Agung.
2) Upacara tawur sekadi manut ring sor ;
1. Pecaruan kewentenang manut genah
2. Nyoreang kawentenang pangerupukan
3. Tan kelugra malih melila-lilayang antuk geni mwah ngerupuk jantos
langkung tengah wengi, reh rahina inucap sampun nampih rahina
sipeng benjangane.

Pawos 55
1) Upacara rahina nyepi / sipeng patut kemargiang catur peberatan kadi ring
sor ;
1. Amati geni, sejawaning ;
a. Meduwe rare durung yusa tigang sasih ring genah rare inucap,
b. Matepetin, ring genah sang sungkan,
c. Madruwe layon ring genah inucap.
2. Amati karya tan kengin anyambut gawe, sejawaning Pecalang Desa lan
Prajuru Dinas miwah sang polih uwak-uwakan (ijin) antuk ilikita pastika
sakeng sang Mawangrat.
3. Amati lampah, tan kengin melelungayang.
4. Amati lelanguan, tan kengin mesuara gora, meoneng-onengan
(mepelalian) lsp
2) Prade wenten krama amurug berata penyepian, kedanda manut perarem,
sane kemargiang antuk pecalang Desa lan Petugas Dinas.
3) Riwusan rahina Nyepi kewastanin ngembak geni, mapiteges pengelukaran
yoga semadi kadulurin antuk pengaksama, soang-soang krama Desa /
Banjar ring Desa Pekraman Dausa, maka cihna pengawit Içaka Warsa.

SARGA V SUKERTA TATA PAWONGAN
Palet 1
INDIK PAWIWAHAN

Pawos 56
1) Pawiwahan inggih punika patemoning purusa lan pradana melarapan
panunggalan kayun sukacita kadulurin upasaksi sekala lawan niskala.
2) Pelaksanan pawiwahan ring Desa Pekraman Dausa, luiripun ;
1. Pepadikan kemanggala antuk pawirasan
2. Merangkat memargi riyin wawu mawirasa (melaku)
3. Nyeburin utawi sentana nyeburin (sane purusa manggeh pradana)
3) Pidabdab sang pacang mawiwaha, patut ;
1. Sampun manggeh daha-taruna
2. Sangkanaing pad arena utawi tan pepaksan
3. Nganut kecapin Agama utawi tan gamia gemana
4. Kamanggala antuk banten Sudhawidani prade pengambile tiyos Agama.
4) Pemargin perabian inucap ring ajeng taler nganutin uger-uger pawiwahan
Negarane (Undang-undang Perkawinan)
5) Prade sinalih tunggil kecapin ring ajeng kapurug, pengantene kengin
kepalasin tur kedanda manut perarem.

Pawos 57
1) Pawiwahan sane kepatutang ring Desa Pekraman Dausa, nganut pawos 56 (1) risampun :
1. Mawidi wedana sanistane pabiyakalan
2. Kesaksinin antuk Prajuru Desa / Banjar lan Dinas
3. Kaungguhang sajeroning pailikitan tur katumusang ring sang
ngewewenang.
4. Nawur prabeya upasaksi pawiwahan masarana banten daksina
masesari 225, jinah bolong.
2) Perabian keawos tan patut, prade ;
1. Natab upakara sakeng pepaksan
2. Sinalih tunggil tan rawuh
3. Nenten wenten saksi mwah ilikita.

Pawos 58
Tata caraning perabian patut sekadi ring sor :
1) Sapa sire ugi ngewarangan pakaluwargane patut mesadok ring prajuru
Desa / Banjar, selantur keparotatas manut tan manut kecap perabiane.
2) Prade memadik pemargine anut dudonan :
1. Pawirasan patut ping tiga saha soang-soang melarapan :
a. Kepertama antuk ngidih utawi masuaka
b. Pengambilan
c. Majauman
2. Risampun patut bebawosan sang wadon keajak budal ring pakubon
sang lanang, saha kelanturang antuk upakara pebeyekalan.
3. Mangda tumus, patut kapikuren sekala niskala, patut kemargiang
upakara nelok antuk kulawarga purusa maduluran pejati kehatur ring
mrajan wadone.
3) Prade merangkat (ngerorod) patut :
1. Reraman lanange ngawentenang pamilaku / pejati antuk duta
sekirangania kalih diri, saha tan kengin kasepan ring arahina maka
serana damar,
2. Pegenah antene wenang magingsir saking pakubon sang sane ngambil,
3. Mawenang tigang rahina risampun pangelekuan patut mapajati,
4. Sesampune pejati katerima, raris kelanturang antuk pawirasan kadi ring
sor ;
a. Kemanggala antuk geng pengempura arep ring reraman wadone,
b. Kaigumang bawos idih-pekidih utawi pelegayang arep ring
pasuwakan sang ngelaku saha dewasa pekerab kambeane riwekas,
c. Kecihnayang indik kepurusan utawi prade sentana rajeg kajejerang
kapatut ngidih anak lanang sane kebawos pawiwahan nyeburin, tur
risampun sulur pemersan kategepin kemanggehang sentana
nyeburin.
4) Prade pejati tan katerima jantos ping tiga, pawiwahane tetep kemargiang.
5) Teges pekereb-kambean upacara tinas apadang mapikuren, dwaning :
1. Sajeroning kebawos ambe, kamargiang ring sekala antuk serana
jejauman, ketah bawos ring Desa Pekraman Dausa "Nelok"
2. Bawos kerab pelaksana wantah ring sekala antuk penyaksi krama
banjar / desa, pamekas saksi prajuru tur ngilikitayang ring genah
kepurusan.


Pawos 59
1) Piteges pawiwahane patut sang lanang merabi adiri, taler sewaliknia
sejawaning wenten pasubaya tiyos.
2) Prade wenten logika sanggraha jantos mobotang kepatut :
1. Sang mobotang patut nyakapang sang wadon, prade tan tinut
nyakapang kedanda manut perarem saha penyangaskara
pemereyascita ring Pura Desa, kedulurin ngupekara bobotania jantos
ngupajiwain sang rarene riwekas.
2. Prade tab wenten sang ngangken melaksana mobotang, patut
kulawargan wadone ngerebu ring Pura Desa tur ngupekara sang bobot
nyantos tan mewastu rare sane kebawos bebinjat.
3) Prade wenten ngeker anak istri, mamitra ngalang, lsp, mewastu jatma
inucap kebawos mekelin banjar, patut jatma inucap mawiwaha, yan tan
anut keni penyapsap semare dudu geng arta siu (1000) wijinah bolong saha
wusan melaksana kadi ring ajeng, prade kapurug keni pamidanda nikel,
taler tan anut nawur tan polih suaran kulkul asing-asing mekarya suka duka
kulawargan jatma inucap pamidanda ping ungkur taler kapurug mewaneng
kalih pesangkepan wenang jatma inucap kawusang makrama Banjar utawi
Desa, asampunika taler dudonan pamidanda angka (2) ring ajeng miwah
angka (4) ring sor.
4) Prade wenten drati krama utawi paradara, lsp, sane ngawinayang cemer
pejagatan Desa Pekraman Dausa kekaninin pamidanda manut angka (3)
ring ajeng.

Palet 2 INDIK NYAPIAN

Pawos 60
1) Pawiwahan prasida kawusang melarapan antuk palas perabian utawi
kepademan.
2) Wusan mapikuren seantukan salah sinunggil lampus mapiteges balu.
3) Palas merabian wenten sangkaning lila uatwi mawiwit wicara, pracihna tur
tumus suka citaning panunggalan idep sang alaki rabi, kebawos nyapian.
4) Sang ayat palas merabian patut atut supeksa pailikitan ring sang rumawos
(Pengadilan Negeri) wastu tinas apadang pamutuse kebawos nyapian,
ngelantur Prajuru nyiarang kewentenania ring wewidangan Banjar / Desa
saha pamidanda mesamsam ring Bale Agung.

Pawos 61 TATA CARANING PALAS MERABIAN
1) Sulur palas perabian, prade sinalih tunggil, anasar laku, ceda angga,
wirasaning laku, matilar tan pasadok, lsp, mwah setate wakperusia tan
prasida adung malih.
2) Prade wicara ketumusang antuk lanange, makacihna :
1. Istrine paradara (anasar laku),
2. Amandel sanggama (me ambul-ambulan jantos nem sasih)
3. Cedangga tan prasida nyenggamen.
3) Prade wicara ketumusang antuk istrine, makecihna :
1. Lanange dratikrama (mamitra),
2. Tan ngupejiwen jantos nem sasih,
3. Wandu (cedangga).
4) Prade manut tri premana sang mawicara inucap angka (2) miwah angka (3) : 1. Perabian kengin kepalasang,
2. Ketiwakin pamidanda anut pawos (60) rinci (4).
5) Prade palas perabian samgkaning pada lila patut :
1. Nawur prabeya anut pawos (60) rinci (4) sami pada atengah,
2. Pegunakayan polih pahan pada,
3. Pebekel / tadtadan kekuasa niri-niri sakewanten warisan kekuasa antuk
purusa,
4. Ngeweruhin mwah ngupajiwen pratisentana manut swadarmaning guru
rupaka.
5) Pamidanda penyapian inucap ping ajeng, kengin kemargiang risampun
katiwakin pamutus antuk sang rumawos (60) rinci (4).

Pawos 62
1) Prade riwekas sang palas kecihnayang adung malih, patut :
1. Ngelaksanayang pawiwahan malih anut pawos 57 rinci (1),
2. Keni pamidanda nikel saking palase, yadiastun wit palase pecak
sangkaning pada lila.

Pawos 63
1) Soang-soang balu kebinayang dados :
1. Balu luh wit sentana (sentana rajeg) mwah balu luh boya sentana,
2. Balu muani kepurusan mwah balu muani nyeburin.
2) Swadarmaning balu inucap patut :
1. Ngemanggehang pati brata, tan kengin ngemargiang paradara
dratikrama,
2. Nguwasayang warisan, pegunakayan somahnia pecak, tan kengin
ngadol, makidihang, lsp, sejawaning polih kebebasan sakeng pianak
utawipakulawargan pinih tampek sakeng rabine,
3. Kengin ngidih sentana, prade sampun wenten pidabdab sadurung
sinalih tunggil lampus, saha kebebasang antuk kaluwarga sinanggeh
kepurusan,
4. Kawenangan mawiwaha malih, prade sampun polih paiguman sakeng
oka deha taruna utawi kaluwarga kepurusan tur prasidha ngupajiwen
sentanania.

Pawos 64
1) Balu kaucap tan pageh, luiripun :
1. Dratikrama / paradara,
2. Matilar sakeng pakubon tanpa sadok masue jantos nem sasih,
3. Lempas ring swadarmaning balu, tan prasida ngesehin solah maprawerti
arep ring pituduh kaluwarga kepurusan.
2) Prade macihna manut tri pramana, balu luh utawi balu muani sane boya
sentana wenang
1. Ketundung antuk pianak utawi kaluwarga kepurusan,
2. Tan polih upon waris
3) Prade balu inucap pageh katundung antuk kaluwarga kepurusan kengin
pedum paguna kayania.

Palet 3 INDIK SENTANA

Pawos 65
1) Sentana wenten kalih pawos, sane kaucap pratisentana mwah sentana
peperasan.
2) Pratisentana, inggih punika sentana sane medal sakeng pawiwahan.
3) Prade perabian tan kepatutan ngawentenang sentana, mangda tan
kebawos astra / bebinjat patut kemanggala antuk upakara sesayut sampi.
4) Prade pwiwahan tan ngewetuang sentana kengin ngedih sentana antuk
upasaksi sekala lan niskala, sane kebawos sentana paperasan.

Pawos 66
1) Ngangkat sentana manut dudonan patut makcihna widhi wedana
pamerasan saha kasinaksiang sekala lan niskala.
2) Sapa sira ugi pacang ngidih sentanapatut mesadok ring Prajuru banjar /
desa sekirangania asasih sadurung panamaya pemerasan.
3) Desa Pekraman Dausa kewakilin antuk kelihan-kelihan suka duka patut
nyaruakang ring sawidangan Desane, sang sapasira rumasa tan lila
mangda nyadokang masengker kalih wuku sabanen pemerasan ring
Kelihan Desa Pekraman Dausa.
4) Kelihan Desa Pekraman Dausa digelis mawosin saha ngicenin pamutus
anut ring catur deresta mwah perarem Desa Pekraman Dausa.
5) Prade sulur pemerasan tan manut ring kecaping ajeng, prajuru wenang
ngandeg sang pacang makarya, saha ngicenin panuntun mangda
kapuputang riyin bebawosane sulur mwah wicarania.

Pawos 67
1) Peperasan sane kepatut ring Desa Pekraman Dausa risampun makacihna :
1. Widhi wedana pemerasan
2. Kesaksinin antuk prajuru Adat lan Dinas saha kejarwakang ring Desa /
Banjar
3. Wenten ilikita unngguhan tata sulur pemargin pemerasane.
2) Sane kapatut anggen sentana :
1. Jatma megama Hindu
2. Pepernahan nedunang sakeng sang meras
3. Kulawarga sakeng purusa, prade tan wenten kengin sakeng wadon, bilih
taler tan wenten wawu kwngin sakanita kayun (sekama-kama).
3) Kengin ngangkat sentana langkungan ring adiri, lanang wiyadin wadon.

Pawos 68
Swadarman guru rupaka patut ngupajiwen saha ngeweruhin pratisentana :
1) Pengupajiwa anut petitis grehasta ngemanggehang kerahajengan
pratisentana, antuk paweweh upaboga (sandang pangan) mwah patiba
jampi nyabran kegeringan.
2) Pengeweruhin anut petitis brahmacari, ngemanggehang kepradnyanan
senistane mangda lepas ring Sekolah Dasar.
3) Prade angka (1-2) kapurug wenang guru rupaka inucap kedanda manut
perarem banjar, prade tan keanutin kedanda manut perarem Desa.

Palet 4 INDIK WARISAN

Pawos 69
1) Warisan inggih punika tetamian arta berana saha ayah-ayahan ngupadi
sukerta sekala niskala sakeng keluhurania arep ring turunania.
2) Kang sinanggeh warisan, luiripun :
1. Dwe tengah mekadi Kahyangan / Merajan, pusaka siwa krama, ayah-
ayahan, lsp,
2. Peguna Kayan, tadtadan / jiwa dana,
3. Arta berana mwah tetegenan / ayah-ayahan.

Pawos 70
Mungguing waris sekadi ring sor :
1) Kengin manggeh ahli waris :
1. Pratisentana purusa, pratisentana predana, sentana rajeg, sentana
peperasan.
2. Tan prade wenten sekadi ring ajeng, turunan purusa pernah kesamping,
mekadi keponakan misan mindon.
2) Swadarman ahli waris patut :
1. Nerima saha nguasayang tetamian pahan sakeng keluhurania, mekadi
ngerempon Pemerajan / Pura saha pangupakarania mwah penyeledihin
ayah-ayahan pewaris.
2. Ngabenang pewaris saha nglanturang upacara upakara pitara.
3. Nawurin hutang-hutang pewaris antuk tetamian pewaris.

Pawos 71
Pengepahan warisan manut sekadi ring sor :
1) Risampun kelaksanayang pitra yadnya lan hutang-hutang pewaris buntas
katawur.
2) Pahan tetamian pada arep ring ahli waris, sejawaning wenten pasubaya
pewaris sekantun maurip.
3) Sinalih tunggil ahli waris kengin tan polih pahan prade :
1. Ninggal sesananing agama (kawitan)
2. Alpaka guru rupaka
3. Sentana rajeg kesah mawiwaha miwah pratisentana nyeburin soang-
soang kebawos ninggal kedaton.
4) Prade boya ahli waris kengin muponin kewentenan manut dudonan :
1. Sentana luh selami dereng kesah mawiwaha utawi alpaca guru, prade
logika sanggraha mewastu madruwe pianak, sentanania luh inucap
mekadi biyange.
2. Mulih deha / Teruna, riantukan ring pawiwahane pecak sampun
kebawos ninggal kedaton.
3. Balu luh wiyadin muani nyeburin (boya sentana).
5) Pewari kengin mapweweh rikala maurip, pinaka :
1. Jiwa dana, tadtadan / bekel, makecihna paweweh tetep ring ipianak
sene kesah mawiwaha.
2. Pangupa jiwa, paweweh padgatakala pewaris maka pamupon hasil
kemawon.
3. Pedum pamong / raksa, pahan waris padgatakala ngantos pedum
jumenek, sakeng pewaris arep ring ahli waris.

Pawos 72
1) Prade sejeroning pakulawarga wenten ahli waris langkungan ring adiri, patut :
1. Kawentenang paigum indik pedum waris inucap,
2. Yan tan prasida katunasang tetimbangan ring Kerta Desa (Prajuru Desa
Pekraman),
3. Prade taler tan wenten cumpu ring penepas kerta Dsa, kengin nunasang ring Rumawos (Pengadilan Negeri)
2) Prade wenten karang keputungan, wenang prajuru mawosin / nureksa sila-
sila utawi sulur pakuluwarga, tur nibakang ring :
1. Ahli waris sakeng purusa,
2. Pepernahan kesamping, yan tan wenten pepernahan ngunggahang,
3. Taler tan wenten angka 1 mwah angka 2 kengin tiwakang ring wadon,
4. Prade rawuh angka 3 ring ajeng tan wenten wawu kwngin sekama-
kama.

SARGA VI WICARA LAN PAMIDANDA
Palet 1 INDIK WICARA

Pawos 73
1) Sane wenang mawosin mekadi mutusang wicara ring Desa, luiripun :
1. Kelihan Suka Duka prade sang mawicara patunggalan bebanjaran.
2. Kelihan Desa Pekraman, prade sang mawicara mabinayan bebanjaran
2) Prade sang mawicara tan wenten cumpu ring tata cara Kelihan Suka duka
mawosin kengin nunas bebandingan ring Kerta Desa (Prajuru Desa
Pekraman)
3) Taler tan wenten cumpu ring penepas Kerta Desa kengin numusang wicara
inucap ring sang Rumawos.

Pawos 74
1) Sejawanang wicara sane mawiwit kecorahang sakaluwire miwah sinanggeh
nungkasin daging awig-awig, Pesuara lan perarem Desa, patut premangke
kebawosin tan nyantos pesadok.
2) Sejabe wicara kadi ring ajeng patut nantos sang nunas bawos.
3) Penepase patut pastika nyantenang iwang patut melarapan tri premana
(saksi, ilikita, bukti) mwah tan maren nepek ring catur dersta.

Palet 2 INDIK PAMIDANDA

Pawos 75
1) Desa / Banjar wenang niwakang pamutus ring warga Desa / Banjar sane
sisip.
2) Paniwak inucap kelaksanayang olih Kelihan Desa Pekraman utawi Kelihan
Suka duka nunggal-nunggal manut dudonan.
3) Agung alit pamidandane mesor singgih manut ring kasisipane, tan maren
ngupadi dharma kewales arsan, pinih ajeng maka buatan ngewantuang
kasudamalan Desa, makadinia bobotan pamidanda wijinah jinah bolong
patut keanutang ring pengargan jinah panegarane nyaberan masa antuk
perarem Desa.
4) Bacakan pamidanda luire :
1. Dedosan utawi dedandan arta mwah panikel-panikelnia,
2. Kerandahin utawi kerampag,
3. Pengampura utawi nyuwaka,
4. Tan polih suaran kulkul matehin pikenoh kepuikin,
5. Kerarianang mekrame Banjar / Desa,
6. Upakara penyangaskara.
5) Jinah utawi raja berana pamidanda ngranjing druwen Desa / Banjar.

Pawos 76
1) Rikala pewanengan ngemedalang jinah pepeson / urunan, dedosan /
dedendan, prade celed utawi cedok risampune kalugrahin tempo
apesamuan kedande nikel.
2) Risampun nikel mewaneng malih apesamuan taler tan nawur wenang
kerandahin, tur pikolih pengerandahe masengker asasih, prade tan katebus
anut sengker barang randahe kenmgin keadol semael-maelnia.
3) Tata cara ngerandahin (ngerampag) :
1. Kelaksanayang antuk prajuru banjar kesarengin krama seakehe tigang
diri maka saksi.
2. Sang ngerandahin sangkaning darsana ngambil barang utawi nuywenin
tanem tuwuh, akehnia manut hutang sang kerandah.
3. Prajuru miteketang mangda barang sane kerandahin digelis ketebus
sadereng rahina pacang keadol.
4) Prade memargi kerandahin taler tan keanutin mewastu krama inucap
sampun tan manut malih ring sedaging awig-awig, pesuara lan perarem
Desa / Banjar, jatma inucap wenang tan kalugrahin suaran kulkul prade
ipun madrebe karya suka duka.
5) Risampun keni pamidanda kesampetin suaran kulkul, taler tan sinalinan
parisolah, wenang krama inucap kerarianang mekrama Banjar / Desa Maka
tata cara ;
1. Sedurung panemaya pesamuan Desa / Banjar pacang nguwusang
krama banjar utawi ubanjaran sane mamurug, patut prajuru Desa /
Banjar nungga nunggal ngawentenang sangkepan ngupadi pemargi
rahajeng.
2. Prade tan mapikolih utsaha inucap wawu kewentenang pesamuan Desa
/ Banjar pacang ngerarianang ubanjaran utawi krama banjar inucap.
3. Pemargi angka 2 ring ajeng patut kejarwakang antuk prajuru Desa /
Banjar, sejawaning nguwusang krama banjar mejalaran pesadok
Kelihan Suka duka Maka don sang kawusang tan ketampi malih
mebanjar sawengkon Desa Pekraman Dausa.

Pawos 77
Inggih penyisip anut pawos 76 ring ajeng kengin buntas risampun ;
1) Krama sane rumasa uning ring kaiwangan tan seturut pidaging awig-awig
pesuara lan perarem Desa / Banjar :
1. Masuaka ring Ubanjarania
2. Keni sisip antuk daging perarem banjar pangawantun kasudamalan
Desa saha penyangaskara guru piduka ring Pura Desa mwah ring Ulun
Banjar.
2) Swadarmaning Prajuru Desa / Banjar makadi ring sor :
1. Kelihan Suka duka patut nerima pasuakan krama inucap tur nyadokang
ring Kelihan Desa Pekraman miwah Perbekel / Lurah
2. Kelihan Desa Pekraman nawuhin Kelihan Banjar sami buat nerima
pasuakan krama sane ngalukuang dewek iwang
3. Prade sampun kainutin sekadi angka 1 ring ajeng, krama inucap
wenang ketampi tur kejarwakang ring ubanjarania pecak.
2) Pamidanda inucap pinara tiga, sebagi ring kelihan Suka duka sane
ngewidangin banjar inucap, sebagi ring sang rumawos miwah kas Desa
sebagi.

SARGA VII NGUWAH-NGUWUHIN AWI-AWIG

Pawos 78
1) Nguwah-nguwuhin awig-awig Desa Pekraman Dausa puniki kemargiang
antuk pesamuanDesa.
2) Pesamuan inucap mangda kesungkemin antuk pekarsan krama Desa.
3) Pidaging wah-wuh mangda kadasarin antuk gilik seguluk (perarem)

Pawos 79
Pesamuan pacang nguwah-nguwuhin awig-awig kadi ring ajeng, kengin kemedalang antuk Kelihan Desa Pekraman, Kelihan-kelihan Suka duka, yadiastun niri-niri miwah sinarengan.

SARGA VIII PEMUPUT

Pawos 80
1) Awig-awig puniki kewastanin awig-awig Desa Pekraman Dausa.
2) Awig-awig puniki kemargiang ngawit keraremin.

Pawos 81
1) Sakeluire sane wenten sederengnia patut keanutang ring sedaging awig-
awig puniki.
2) Sakeluire sane durung kebawos sejeroning awig-awig puniki patut
kelaksanayang manut tata cara sane sampun ketah memargi kadulurin
antuk perarem Desa / Banjar.

1 komentar:

  1. tiang nak belog sing bisa mebasa bali alus, saran saya awig-awig dausa diterjemahkan ke bahasa indonesia, agar semua bisa lebih mengerti dalam membacanya. setidaknya orang-orang yang bahasanya setengah2 mengerti jadi lebih jelas, daripada mereka tidak mengerti semuanya. terima kasih

    BalasHapus